Feiten en cijfers
Hier vind je een overzicht van suïcidecijfers, risicofactoren, preventiestrategieën en aandachtspunten specifiek voor mannen.
Laatste update: 26/06/2025
Feiten en cijfers
Sterftecijfers door suïcide in Vlaanderen worden geregistreerd door het Departement Zorg op basis van de overlijdenscertificaten. In 2022 (meest recente cijfers) overleden in Vlaanderen 887 personen door suïcide. Bijna drie op de vier (73,51%) personen die overleden door zelfdoding waren mannen. Het sterfterisico voor mannen was 2,8 keer groter dan voor vrouwen.
In bijna alle leeftijdsgroepen sterven meer mannen door zelfmoord dan vrouwen. De suïcidecijfers zijn het hoogst bij mannen tussen 45 en 49 jaar en bij mannelijke 80-plussers (zie grafiek).
Zelfmoord is in Vlaanderen de belangrijkste doodsoorzaak bij mannen tussen 14 en 54 jaar (Agentschap Zorg en Gezondheid, 2022).
De vorige gezondheidsdoelstelling streefde ernaar de sterfte door zelfdoding tegen 2020 te verminderen met 20% t.o.v. het referentiejaar 2000. Deze werd behaald met behulp van het tweede Vlaams Actieplan Suïcidepreventie (VAS II). Meer hierover is te vinden in de evaluatie van VAS II.
Risicofactoren voor suïcide bij mannen
Aan de basis van een suïcide ligt nooit slechts één oorzaak of factor. Zelfmoordgedachten ontstaan altijd vanuit een wisselwerking tussen tal van biologische, psychologische en sociale factoren. Suïcidaal gedrag, attitudes en hulpzoekend gedrag hebben genderspecifieke eigenschappen.
- Volgens de systematische review van Richardson et al. (2021) zijn er maar liefst 68 verschillende risicofactoren geïdentificeerd voor suïcidaal gedrag bij mannen. De meest consistente risicofactoren zijn middelenmisbruik, het ongehuwd of gescheiden zijn, en een diagnose van depressie. Andere belangrijke risicofactoren zijn onder andere eenzaamheid, werkloosheid, lage sociaaleconomische status, slechte fysieke gezondheid, en negatieve levensgebeurtenissen.
- De systematische review en kwalitatieve metasynthese van Bennett et al. (2023) toont aan dat maatschappelijke normen over mannelijkheid een centrale rol spelen in suïciderisico bij mannen. Verwachtingen zoals sterk zijn, geen emoties tonen, problemen zelf oplossen en streven naar succes kunnen bijdragen aan psychologische pijn, gevoelens van mislukking en een gebrek aan verbondenheid. Deze pijn wordt vaak niet erkend of gedeeld, waardoor mannen sneller emotioneel geïsoleerd raken en minder snel hulp zoeken. Traditionele mannelijkheidsnormen belemmeren zo niet alleen het hulpzoekgedrag, maar versterken ook gevoelens van hopeloosheid, schaamte en psychisch lijden. Door deze maatschappelijke verwachtingen kunnen sociaal-economische tegenslagen (zoals werkverlies of financiële stress) extra zwaar doorwegen voor mannen.
- Uit een nodenbevraging van het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie (rapport volgt nog), bleek dat mannen gemiddeld minder hulp zoeken dan vrouwen, vooral bij professionele vormen van hulpverlening zoals hulplijnen, huisartsen en hulpverleners uit de geestelijke gezondheidszorg. Bovendien zijn ze minder tevreden van de ontvangen hulp.
Suïcidaal proces bij mannen
- Suïcidale gedachten en gedrag evolueren in pieken en dalen. Ze kunnen gezien worden als een suïcidaal proces dat kan gaan van eerste gedachten naar meer concrete plannen. Soms kan het leiden tot het uitvoeren van een suïcide(poging).
- Het suïcidaal proces kan starten doordat men tijdelijk wil ontsnappen aan een problematische situatie. Na een tijd kunnen zelfmoordgedachten verdwijnen, maar ze kunnen ook opnieuw opduiken bij een nieuwe confrontatie met stresserende gebeurtenissen.
- Het suïcidale proces is erg verschillend voor iedere man. Het proces dat leidt tot zelfdoding duurt bij mannen gemiddeld minder lang dan bij vrouwen en is vaak minder zichtbaar (Schrijvers et al., 2012), er zijn bijvoorbeeld minder zelfdodingspogingen. Daarom is het extra belangrijk om alert te zijn voor mogelijke signalen van aanwezige zelfmoordgedachten.
Preventie
Het suïcidaal proces bij mannen duurt gemiddeld minder lang dan bij vrouwen en is vaak minder zichtbaar (Schrijvers et al, 2012). Daarom is het extra belangrijk om alert te zijn voor mogelijke signalen van aanwezige zelfmoordgedachten, die soms wat verschillend kunnen zijn dan bij personen met andere genderidentiteiten.
Specifieke preventieacties gericht op volwassen mannen dienen te focussen op sociale integratie, het bespreekbaar maken van emoties, het doorbreken van het taboe op psychologische hulpverlening en het verhogen van het hulpzoekend gedrag.
Daarnaast dienen preventieacties opgesteld te worden vanuit een goed begrip van de heersende maatschappelijke overtuigingen over wat het is om 'een man te zijn'.
Tenslotte is het belangrijk dat hulpverleners en organisaties die zorg bieden voldoende stilstaan bij het aanbieden van genderresponsieve zorg, waarbij aandacht is voor specifieke aandachtspunten die gepaard gaan met 'man zijn'.
Aandachtspunten
- Mannen tussen 45 en 49 jaar en oudere mannen (80+) zijn de twee grootste risicogroep wat betreft zelfdoding. Toch wordt aan zelfdoding bij deze doelgroep veel minder aandacht besteed dan aan zelfdoding bij jongeren.
- Benadruk dat ook mannen worstelen met geestelijke gezondheidsproblemen en zelfmoordgedachten, ontkracht het idee dat over emoties praten niets voor mannen is en doorbreek het taboe op psychologische hulpverlening door hoopvolle getuigenissen van mannen die hulp gezocht hebben te brengen.
- Volg in communicatie over zelfmoord altijd de mediarichtlijnen.
- Vermeld steeds waar mensen terechtkunnen voor hulp: www.zelfmoord1813.be
Meer info?
Meer informatie vind je hier: